Kosovski premijer Ramuš Haradinaj formirao je Komisiju za demarkaciju granice sa centralnom Srbijom i naložio joj da prikupi ogovarajuću dokumentaciju, na osnovu koje bi ta linija bila obeležena.
Reč je, čini se, o najobičnijem „fingiranju“, jer, kako ukazuje direktor Instituta za savremenu istoriju Momčilo Pavlović, sadašnje granice Kosova i Metohije nisu državne, već improvizovane.
Dokumentacija o tome kako su one uopšte nastale, takve kakve su danas, datira iz različitih istorijskih i političkih perioda, iz vremena Kraljevine SHS, Kraljevine Jugoslavije i SFRJ.
„Ali ta dokumenta nemaju nikakve veze sa današnjim Kosovom, niti sa Haradinajevom vladom, objašnjava za Tanjug Pavlović.
On podseća da ni granice nekadašnjih republika SFRJ nisu bile adekvatno rešene, za razliku od spoljnih jugoslovenskih granica, ali su posle raspada SFRJ postale državne.
Kad je reč o Kosovu i Metohiji, Pavlović kaže:
„Albanci na KiM misle da su 1999. pobedili u ratu i da pokrajinske granice treba da budu državne, iako su to neprirodne granice, koje vode preko opštinskih i seoskih atara“.
U tom smislu, po njegovom mišljenju, jeste potrebna demarkacija, ali tek posle i na osnovu dogovora na nekaoj međunarodnoj konferenciji, na kojoj bi bilo rešeno pitanje Kosova i Metohije i eventualno obavljena revizija granica, koju bi garantovale velike sile.
Inače, Kosovo i Metohiju Srbija je tek 1912. godine, tokom Prvog balkanskog rata, integrisala u svoj sastav, ali je, kaže Pavlović, godinama nakon toga bila u stalnom ratu i nije imala dovoljno ni snage, ni vremena da se posveti uređenju tih novih krajeva.
Na pitanje na koja faktografska dokumenta bi mogla da se poziva Haradinajeva Komisija, Pavlović ukazuje na Vidovdanski ustav iz 1921. godine, kada je Kraljevina SHS podeljena na 33 oblasti, među kojima je bila i kosovska. Oblast KiM je tada obuhvatala i deo južne Srbije, kao što su opštine Lebane i deo opštine Kuršumlija, dok je metohijska oblast, objašnjava istoričar, dobrim delom pripadala Crnoj Gori.
„’Ako bi se Haradinaj i Komisija pozivali na nekakve akte do oktobra 1929. godine, onda bi se pozivali na ta dokumenta i granice koje nisu današnje granice Kosova, nego su proširene na štetu Srbije’’, naglašava sagovornik Tanjuga.
Podseća da je 1929. promenjen naziv države u Kraljevina Jugoslavija i da su formirane banovine, te da je KiM u svojim današnjim granicama pripalo Vardarskoj i Zetskoj banovini.
Peć i deo Metohije pripadali su Zetskoj banovini, koja je uključivala čak i Dubrovnik, dok je veći deo Kosova pripadao Vardarskoj, koja se protezala do današnjeg Doljevca gde se graničila sa Moravskom banijom.
„Sa takvim uređenjem se ušlo u Drugi svetski rat, kada je veći deo KiM pripojen Albaniji, koju je kontrolisala italijanska vojska. Severni deo, sa Kosovskom Mitrovicom, pripojen je Srbiji, ali su efektivnu vlast imali Nemci, s obzirom na značaj Trepče“, ukazuje Pavlović.
Kosovu je, kako ocenjuje, u vreme komunizma data posebnost kao oblasti, dok su sadašnje administrativne linije AP Kosovo iscrtane 60-tih godina.
Komunisti su, kaže, po završetku Drugog svetskog rata započeli političku akciju da se KiM pripoji Srbiji.
Pavlović smatra da je jula 1945. godine, kada je Kosovo, kako kaže, navodno izrazilo želju da se priključi Srbiji, a srpska skupština to prihvatila, zapravo poništena celokupna naša istorija, odnosno osvajanja iz balkanskih i Prvog svetskog rata.
„Srbija je u Prvi svetski rat ušla sa povučenim granicama prema Grčkoj, kao i prema Albaniji, koje još uvek nisu bile utvrđene. A, na jugu Srbije su 1945. godine formirane Makedonija kao nezavisna republika i Kosovsko-metohijska oblast, koja kao da nikada ranije nije bila u sastavu Srbije’’, naglašava Pavlović. On podseća da je iscrtavanje granice severnog Kosova počelo nakon donošenja Ustava iz 1953. godine, kada su formirane komune i sprovedena administrativna reforma, kojom je broj od 5.000 srezova i opština sveden na polovinu, dok su manje opštine ojačane tako što su im priključivana određena mesta. U procesu koji je trajao do početka 60-tih, opštinama i srezovima sa KiM pripajana su mesta koja su zapravo pripadala centralnoj Srbiji.
Tako je, kaže Pavlović, srez Kosovska Mitrovica ojačan opštinama kao što su Lešak,, Zubin potok i Leposavić, kojima su pripojene mesne zajednice iz tri sreza u Srbiji – Kopaoničkog sa sedištem u Brusu, Deževskog sa sedištem u Raškoj, te Studeničkog sa sedištem u Novom Pazaru.
„Sela sa apsolutno srpskim stanovništvom pripojena su opštinama koje su pripadale kosovsko-mitrovačkom srezu, a atari tih sela su postali granice. To je pravdano time da treba ojačati opštine, ali te granice su bile samo administrativne, ne i državne’’, zaključuje istoričar.
Pavlović smatra, inače, mimo poteza Prištine, poput formiranja komisije za demarkaciju, da u ovom trenutku razgraničenje nije realno, niti Srbi i Albanci mogu sami da sprovedu taj proces, zbog čega, kaže, treba ići na održavanje međunarodne konferencije, na kojoj bi se rešilo pitanje Kosova i Metohije.
““Ako bismo krenuli od razgraničenja, stvorili bismo više problema nego što ih danas imamo To mora da bude posledica sveobuhvatnog kompromisnog sporazuma između Beograda i Prištine, koji, na kraju, treba da predvidi i liniju razgraničenja““, rekao je Pavlović za Tanjug.
On takođe ukazuje da, ukoliko se postigne sveobivatni sporazum, istovremeno treba insistirati na evropskoj integraciji u svih država na Balkanu.
““Ako EU podržava jedne naspram drugih, teško će doći do mira i stabilnosti na Balkanu, a istorija nas uči da na Balkanu uvek može da bude gore nego što jeste““, napominje Pavlović.
(Tanjug)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com