Nakon kontroverzne serije „Božićni ustanak“, koja se bavi januarom 1919. godine, kada su pristalice uslovnog jugoslovenskog ujedinjenja „zelenaši“, podstaknuti od Kraljevine Italije pokušali da preuzmu vlast u Crnoj Gori, u najavi je novi igrani serijal Radio-televizije Crne Gore, koji će praktično obrađivati istu temu za period 1918–1924. godina.
Tragični građanski sukob crnogorskih „zelenaša“, pristalica uslovnog ujedinjenja, i većinskih „bjelaša“, koji su 1918. godine bili za bezuslovno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom, omiljena je tema koju potenciraju crnogorske vlasti. Danas, međutim, ne postoje jednoznačne ocjene, uvidi i tumačenja šta se uistinu na međunarodnom planu, kao ni u samoj Crnoj Gori, zbivalo nakon Podgoričke skupštine.
Tako neki sukob „bjelaša“ i „zelenaša“ karakterišu kao klasičnu invaziju Italije, drugi kao tragičan unutargrađanski sukob politički suprotstavljenih Crnogoraca, dok je omiljena istorijska verzija vlasti u Podgorici da se zapravo radilo o ustanku ugnjetavanog crnogorskog naroda protiv „srpske okupacije“.
Ono što se ipak nesumnjivo danas zna jeste da se korijeni ideje o kreiranju bune u Crnoj Gori moraju potražiti u Italiji, odnosno da su glavni organizatori „Božićne pobune“ na terenu bili italijanski agent Ministarstva vojnog, novinar Đovani Baldači, i crnogorski uticajni političar Jovan S. Plamenac.
Ne postoje precizni podaci o broju učesnika Božićne pobune, oni variraju od hiljadu do oko tri hiljade, ali nema neslaganja oko činjenice da je pobuna ugušena za samo nekoliko dana, te da je glavni organizator Jovan S. Plamenac dan prije izbijanja pobune preko Skadra i Medove prebjegao za Italiju.
Nakon trodnevnih napada odmetničke grupe, komiti pod komandom brigadira Krsta Zrna Popovića, bivaju razbijeni po brdima u okolini Cetinja, i nastavljaju borbe u vidu gerilskog načina ratovanja sve dok neki nažalost nisu izgubili život u tim okršajima ili se dobrovoljno predali vlastima.
Iako malobrojni u odnosu na većinu stanovništva, crnogorski komiti su svoju nasilnu borbu nastavili i sledećih godina. U tim tragičnim događajima koji, paradoksalno, danas sve više opterećuju moderno crnogorsko društvo, bilo je primjera strašnih žrtava na obe strane.
Ipak, ovdašnje vlasti u Podgorici trodnevnu pobunu na Božić 1919. godine žele prikazati kao krucijalni događaj, pri čemu se odmetnici tretiraju kao Crnogorci koji se hrabro bore protiv srpskog okupatora, uz prenebregavanje činjenice da u pitanju nije bio nikakav srpsko-crnogorski sukob baziran na etničkoj osnovi, već da je po srijedi najprije mogao biti samo odjek dinastičkog sukoba (Petrovića i Karađorđevića).
Upravo sudbinom crnogorskih komita u periodu 1918–1924. baviće se i nova serija RTCG kao logičan nastavak „Božićnog ustanka“, a prema najavi režisera Željka Sošića, ambicija je da se crnogorski građani upoznaju sa „zločinima nad stanovništvom i progonom komita“, kao djelom okupatora iz Srbije.
Tako serija, koja se već u najavi bavi posledicama „srpske okupacije“ u Crnoj Gori, kao takva predstavlja najbolji indikator aktuelnog ideološkog usmjerenja podgoričkog režima. U tom smislu, formula je sasvim jasna: nekada su za vrijeme SFRJ glavni junaci bili partizani, danas u nezavisnoj Crnoj Gori to su komiti (zelenaši).
Analitičar Vojin Grubač za Sputnjik primjećuje da se iz obrazloženja razloga i motiva nastavka serije „Božićni ustanak“ može zaključiti da se radi o još jednom „nemoralnom političkom projektu režima, u kojem će biti prisutna ideološka mješavina neznavenosti i histerije“.
Naš sagovornik upozorava da je, nažalost, već sada očigledno da režiser najavljenog projekta Željko Sošić „planira reinkarnirati iluziju da se tokom konflikta 1918–1824. godine desio nacionalni srpsko-crnogorski konflikt“, što je teza koju su, kako kaže „davno oborili njegovi istomišljenici“.
„Recimo, crnogorski istoričar Novak Adžić, inače obožavalac lika i djela Sekule Drljevića, u jednom svom tekstu obznanio je da je dr Drljević bio Srbin do 4. jula 1937. godine, kada je u jednoj poslanici napisao da su Crnogorci posebna nacija. Dakle, ako je vođa Crnogorske stranke, agresivni i beskompromisni dr Sekula Drljević bio Srbin do 1937, čak je hronološki kristalno jasno da su i ’bjelaši‘ i ’zelenaši‘, i komunisti i monarhisti, i komiti i antilomiti, u periodu kojeg filmski želi da obradi Sošić, bili u nacionalnom smislu Srbi“.
„Ako se tome doda da su i ’bjelaši‘ i ’zelenaši‘ tada bili za zajedničku državu sa Srbijom, a spor je bio jedino na relaciji unitarizam–konfederacija, jasno je da će kreatori ovog projekta potpuno promašiti temu“, objašnjava Grubač za Sputnjik.
Naš sagovornik na koncu predviđa da će „rezultat ukupnog projekta biti da će se osjećaji građana Crne Gore prema novim filmsko-političkim projekcijama kretati u trouglu prezir–podsmijeh–gađenje“, što će, po njemu „značiti potpuni, ali i opravdani krah davno kremiranih iluzija koje se plasiraju u novom pakovanju“.
(Sputnjik)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com