Saborna crkva Bogorodica Ljeviška u Prizrenu, vršnjakinja pariske katedrale Notr Dam, jedan od najlepših i najvrednijih spomenika srpske srednjovekovne umetnosti i kulture, zapaljena tokom martovskog pogroma na Kosovu i Metohiji, ni posle 15 godina nije obnovljena, iako je pod zaštitom Uneska.
Nekada glavna crkva u Prizrenu, s najvećim živopisom među srpskim crkvama i manastirima, Bogorodica Ljeviška je u pogromu 2004. godine teško oštećena, zajedno s još 35 pravoslavnih crkava i hramova, a vatrena stihija u prizrenskom hramu progutala je oltar, živopis, među kojima su najstarije freske iz treće decenije 13. veka, psaltire…
Njena unutrašnjost i freske od neprocenjive umetničke vrednosti i lepote danas su samo delimično očišćene od gareži.
Među očišćenim freskama su „Isus Prizrenac“, koja predstavlja zaštitnika tog grada na Bistrici, kao i „Bogorodica Ljeviška“, po kojoj je hram dobio ime, a koja je jedinstvena po tome što prikazuje Isusa Hranitelja u krilu Bogorodice, koji iz košarice zahvata žito i deli ga narodu.
Sanaciju i parcijalno čišćenje živopisa, koji je bio u potpunosti crn pošto je hram zapaljen, radio je Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
Kako je za Tanjug rekla direktorka te institucije Mirjana Andrić, u prvoj fazi sa stručnjacima Zavoda radile su i italijanske kolege, a novac za obnovu obezbeđen je preko Uneska.
Andrićeva je dodala da se za nastavak radova na obnovi očekuju nova sredstva kako bi se obavilo kompletno čišćenje živopisa.
„Obavljen je deo posla, slikarskih i konzervatorskih radova“, kazala je direktorka.
Bogorodicu Ljevišku temeljno je obnovio kralj Milutin uz pomoć prizrenskih episkopa Damjana i Save između 1306. i 1309. godine.
Tada je arhitekta, protomajstor Nikola, podigao hram sa pet kupola kojem je dodata priprata sa spratom, a nad njim i zvonik koji stremi visoko iznad kuća Prizrena i naglašava duhovni centar u gradu.
Nakon pada Srbije pod Turke, Bogorodica Ljeviška je jedno vreme bila i dalje hrišćanska bogomolja, o čemu svedoči zapis nepoznatog učenog muslimana koji je na arapskom jeziku urezao stih: „Zenica oka moga tebi je gnezdo“.
Pre 1756. godine pretvorena je u džamiju i dobila naziv Džuma-džamija, a za vreme turske vlasti freske su izubijane čekićem, pokrivene slojem maltera i prekrečene.
Tek 1912. godine, posle oslobođenja Prizrena, hram je ponovo postao hrišćanski, a freske su otkrivene između 1950. i 1952. godine, da bi ponovo početkom 21. veka pretrpele velika oštećenja i pored prisustva međunarodnih snaga (Kfora).
Bogorodica Ljeviška je 2006. godine upisana na Uneskovu listu svetske kulturne baštine, a u tom hramu prvo i jedino venčanje od 1999. obavljeno je 2016. godine.
Bogosluženja u Bogorodičinom hramu u Prizrenu, poslednjih nekoliko godina, otkad je obnovljena i Bogoslovija u tom gradu, služe se za praznike posvećene majci Isusa Hrista, a sve ostale dane njena vrata su zatvorena, a zidovi zaštićeni žicom.
(Sputnjik)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com