Nedavna pojava Ordena Miloša Velikog prvog stepena na sajtu kanadske aukcijske kuće „Emedals“, pokrenula je pitanje gde su ordeni dinastije Obrenović i šta je iz te kolekcije sačuvano do danas.
Viši kustos Vojnog muzeja u Beogradu Dušanka Maričić u intervjuu Tanjugu podseća da je ta institucija, čiji je osnivač kralj Milan Prvi Obrenović, pretrpela velika razaranja tokom dva svetska rata i u pljačkama 1915, 1941. i 1944. godine nestali su brojni muzejski predmeti koji su pripadali srpskim dinastijama.
Obnovljeni Vojni muzej u Kraljevini Jugoslaviji imao je odeljenje narodne dinastije Karađorđević i odeljenje ostalih narodnih dinastija, a postojala je i prostorija posvećana dinastiji Obrenović sa izloženim portretima vladara, bistom i odlikovanjima.
U Vojnom muzeju danas je preostalo samo nekoliko ordena koji su pripadali kralju Aleksandru Prvom Obrenoviću: Lanac ordena za vojne zasluge vojvodske kuće Oldenburga, Zvezda ruskog ordena svetog Aleksandra Nevskog prvog stepena, turski Orden Medžidije prvog stepena i Zvezda bugarskog ordena svetog Aleksandra Nevskog drugog stepena.
Maričić kaže da se u Vojnom muzeju čuva i Orden Miloša Velikog trećeg stepena, koji je oštećen i nedostaje mu nemanjićka kruna, a kojim je 1899. godine odlikovan Marko Lazarević, tada na položaju državnog sekretara.
Narodni muzej čuva primerke trećeg i četvrtog stepena istog ordena koji je kao najviši orden Kraljevine Srbije dodeljivan za naročite zasluge za dinastiju Obrenovića, dok primerci prvog stepena se nalaze po privatnim kolekcijama.
Smatra se da je nešto više od 200 primeraka tog kraljevskog ordena dodeljeno od 1898. do 1903. godine, a prvi stepen su nosili kralj Milan Prvi Obrenović, kralj Aleksandar Prvi Obrenović, kraljica Natalija, kraljica Draga, austrijski car Franja Josif i persijski šah.
Maričić pretpostavlja da je orden, koji je ponuđen na prodaju na sajtu kuće „Emedals“, luksuzne izrade sa velikim brojem specijalno obrađenih dijamanata, pripadao ruskom caru Nikolaju Drugom Romanovu, kumu kralja Aleksandra, i da je specijalno izrađen za njega, jer se ordeni carske Rusije odlikuju tako raskošnom i skupocenom izradom.
Ona navodi da su posebne narudžbine – ordeni bogato uskrašeni dijamantima bile uobičajene krajem 19. i početkom 20. veka i da bi se mogla potvrditi pretpostavka da je pomenuti orden pripadao ruskom caru, ako bi se došlo do nekog njegovog portreta, jer jedan tako izuzetan orden morao je biti zabaležen na nekom od portreta.
Maričić kaže da je nemoguće rekonstruisati šta se sve nalazilo u kolekciji Vojnog muzeja kada su u pitanju ordeni dinastije Obrenović, jer su i pisani tragovi uništeni i veruje da se po inostranim muzejima nalaze odlikovanja koja su dobijali strani vladari i druge ličnosti u okviru diplomatskih odnosa.
Vojni muzej ima bogatu kolekciju odlikovanja koja obuhvata odlikovanja Kneževine i Kraljevine Srbije, kasnije Jugoslavije, zatim Kneževine i Kraljevine Crne Gore, odlikovanja iz Drugog svetskog rata, uglavnom sa fašističkim obeležjima, kolekciju odlikovanja vezanu za NDH, strana odlikovanja iz 19. i 20. veka, povelje i diplome vezane za odlikovanja.
Najveći broj ordena, prema rečima Maričić, iskovan je u socijalističkoj Jugoslaviji, sa razvojem industrijske proizvodnje.
Krajem 19. veka ordeni su izrađivani u specijalnim radionicama, naročito su bile poznate bečke radionice, dosta je dobrih radionica bilo i u Nemačkoj i Petrogradu i dosta toga se radilo ručno.
Industrijska prozivodnja olakšala je izradu ordena, pojavila se i legura tombak koja je jeftinija, dok se ranije sve radilo od srebra i zlata.
Najređi i najskuplji srpski orden je, prema rečima više kustoskinje Maričić, Orden Slobode, koji je dodeljivao Josip Broz Tito za izuzetne zasluge, a dobilo ga je samo devet ličnosti. Ručno je izrađivan od zlata i ukrašavan rubinima i dijamantima.
Maričić naglašava da je najvredniji orden za srpski narod Orden Svetog kneza Lazara, koji je ustanovljen 1889. godine, za vreme kralja Aleksandra Prvog Obrenovića, povodom 500 godina od Kosovske bitke, sa pravom da ga nosi vladar i punoletni prestolonaslednik.
Orden je osmislio Mihailo Valtrović i nacrti se nalaze u Istorijskom muzeju Srbije, a na portretima se vidi da su ga nosili kralj Aleksandar Obrenović i kralj Petar Prvi Karađorđević.
Maričić kaže da su, prema njenim saznanjima, postojala samo dva primerka i da su nestala u vihoru Drugog svetskog rata, kao i mnoga druga vredna odlikovanja.
U novom sistemu odlikovanja Republike Srbije obnovljen je Orden Belog orla samo je dobio mačeve i dodeljuje se za vojne zasluge.
Vraćena je i medalja za hrabrost Miloš Obilić, samo što je dobila novo likovno rešenje, a obnovljen je i Orden Karađorđeve zvezde.
(Tanjug)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com