Danas, na Veliki petak, počinje proslava najvećeg hrišćanskog praznika u pravoslavnom svetu. Vernici u nedelju proslavljaju „Uskrs“, odnosno „Vaskrs“ i pozdravljaju se sa „Hristos vaskrse“ ili „Hristos voskrese“.
Oblici „Vaskrs“, „Vaskrsenije“, „vaskrsnuti“, „vaskrse“ (u značenju uskrsnu) pripadaju starom srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine 18. veka upotrebljavao u srpskoj sredini, odnosno u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve. To je tzv. srpskoslovenski jezik – srpska redakcija staroslovenskog jezika (jezika prevoda bogoslužbenih knjiga sa grčkog na jezik solunskih Slovena, sredinom 9. veka). Srpska redakcija staroslovenskog jezika (izgovor staroslovenskog u duhu srpskog jezika, tj. na srpski način) nastala je u vreme kada su Srbi u svojoj sredini primili slovensko bogosluženje i slovensku pismenost (tokom 10, a najkasnije do prvih decenija 11. veka). Od tada pa do prvih decenija 15. veka Srbi su pomenute reči izgovarali sa poluglasnikom iza početnog „v“, a od 15. veka pa nadalje izgovaraju ih sa „a“.
Srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom 18. veka zamenili ruskim crkvenim jezikom (tzv. ruskoslovenskim). U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način (sa „o“ u prvom slogu): Voskresenije, voskresnuti, voskrese.
Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik, pa se danas može čuti i „Vaskrs(enije)“, „vaskrsnuti“, pored „Voskresenije“, „voskresnuti“ i sl.
Reč „Uskrs“ pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno „u“ dobijeno od starog početnog „v“ (iza koga je sledio tvrdi poluglas).
Tako danas imamo „Uskrs“ (srpsko narodno), „Vaskrs“ (staro srpsko književno i crkveno) i „Voskresenije“ (današnje srpsko crkveno).
U pozdravu se nije uobičajio narodni izgovor „Hristos uskrsnu“. Sačuvano je staro srpsko crkveno (srpskoslovensko) „Hristos vaskrse“ i današnje crkveno (ruskoslovensko) „Hristos voskrese“.
Ostali oblici koji se čuju „Hristos voskrse/vaskrese/vaskrs“ nisu normativni i ne pripadaju ni starom ni današnjem srpskom crkvenom jeziku.
(Sputnjik)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com