Pandemija COVID-19 donela je svetu novi nivo svesti o globalnim zdravstvenim pretnjama. Iako je, zahvaljujući efikasnim vakcinama, COVID-19 trenutno u povlačenju, stručnjaci za javno zdravlje i dalje su zabrinuti zbog drugih opasnih bolesti. Na vrhu te liste su malarija, HIV i tuberkuloza, tri bolesti koje zajedno odnesu oko dva miliona života svake godine. Međutim, u pozadini ovih stalnih pretnji pojavljuju se novi potencijalno opasni patogeni.
Jedan od njih, koji sve više zabrinjava naučnike, je podtip virusa gripa H5N1, poznatiji kao ptičji grip.
H5N1: Od ptica do sisara
Ptičji grip, virus koji se prvenstveno širi među divljim i domaćim pticama, pokazao je zadivljujuću prilagodljivost poslednjih godina. Osim što je prisutan kod živine, virus je nedavno otkriven i kod mlečnih goveda u nekoliko američkih država, kao i kod konja u Mongoliji.
Zabrinutost raste kada virus gripa pređe sa ptica na sisare, jer to povećava mogućnost daljeg prenošenja na ljude. U SAD je ove godine zabeležen 61 slučaj infekcije ljudi virusom H5N1, što je značajno povećanje u odnosu na prethodne dve godine, kada su prijavljena samo dva slučaja. Većina ovih infekcija desila se među radnicima na farmama koji su bili u kontaktu sa zaraženim životinjama ili konzumirali nepasterizovano mleko.
Ono što H5N1 čini posebno opasnim je visoka stopa smrtnosti kod ljudi – oko 30 procenata. Međutim, za sada nema dokaza da se ovaj virus može efikasno prenositi sa osobe na osobu, što u ovom trenutku smanjuje rizik od pandemije.
Genetski korak ka pandemiji
Da bi se virus ptičjeg gripa proširio među ljudima, mora se bolje prilagoditi ljudskim ćelijama. Virusi gripa koriste molekularne strukture poznate kao sijalični receptori da uđu u ćelije i počnu da se razmnožavaju. Trenutno je H5N1 visoko prilagođen ptičjim receptorima, ali ga ljudski receptori manje prepoznaju, što otežava njegov prenos između ljudi.
Međutim, naučna istraživanja su pokazala da bi jedna mutacija u genomu H5N1 mogla omogućiti prenošenje virusa sa čoveka na čoveka. Ako se to dogodi, svet bi se mogao suočiti sa novom pandemijom.
Pripreme za potencijalni rizik
Da bi sprečile najgori scenario, vlade širom sveta su već pripremile planove za potencijalnu pandemiju ptičijeg gripa. U Velikoj Britaniji je, na primer, kupljeno pet miliona doza vakcine H5, koja pruža zaštitu od ovog virusa.
Čak i ako ne razvije sposobnost širenja među ljudima, H5N1 će verovatno nastaviti da utiče na zdravlje životinja 2025. godine. Ovo bi moglo da izazove značajne poremećaje u snabdevanju hranom, uzrokujući ekonomske posledice i poteškoće u zaštiti dobrobiti životinja.
Povezivanje ljudi, životinja i životne sredine
Pristup poznat kao „jedno zdravlje“ prepoznaje međusobnu povezanost zdravlja ljudi, životinja i životne sredine. Sprečavanjem bolesti u životnoj sredini i kod životinja možemo smanjiti rizik od njihovog prenošenja na ljude. Istovremeno, nadzor i kontrola ljudskih bolesti može zaštititi zdravlje životinja i životnu sredinu.
Pored praćenja novih pretnji kao što je H5N1, ne smemo zaboraviti „spore pandemije“ koje već pogađaju čovečanstvo, kao što su malarija, HIV i tuberkuloza. Njihovo suzbijanje mora biti prioritet, dok u isto vreme ostajemo na oprezu pred novim pretnjama.
Ptičiji grip možda još nije prešao kritični prag da bi ugrozio ljude, ali stručnjaci za javno zdravlje kažu da je spremnost ključna – jer u svetu zaraznih bolesti sve se može promeniti u trenu.
(Klik.hr)
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com